Şuşanın
Ermənistan silahlı qüvvələri tərəfindən işğalı XX əsrin sonunda, Qarabağın dağ­lıq
hissəsində yerləşdirilmiş Er­mənistan silahlı qüvvələrinin bölmələri, digər erməni
terror­çu dəstələri və Rusiyanın 366-cı moto-atıcı alayı ilə birlikdə Yu­xarı
Qarabağda azərbaycanlıla­rın yaşadığı yaşayış məntəqələ­rini bir-birinin
ardınca işğal et­dilər. 1992-ci il mayın 8-də Azərbaycanın qədim musiqi və mədəniyyət
mərkəzi olan Şuşa şəhərini ələ keçinnəklə Ermə­nistan ordusu tərəfindən bütün
yuxarı Qarabağ və onun ətra­fında olan 7 rayon zəbt olundu.

            Nəticədə 289 km: ərazisi, 24 min nəfər
əhalisi, 1 şəhər və 30 kənddən ibarət olan Şuşa rayo­nu Ermənistan silahlı qüvvələri
tərəfindən işğal edildi. Şuşa uğ- runda döyüşlərdə 195 nəfər şə­hid oldu, 165 nəfər
yaralandı, 58 nəfər isə itkin düşdü. Ermə­nilər tərəfindən əsir götürülmüş və
Şuşa həbsxanasında saxlanı­lan 114 nəfər azərbaycanlı son­radan xüsusi qəddarlıqla
qətlə yetirildi. Ermənistan silahlı qüvvələrinin təcavüzü nəticə­sində Şuşanın
25 məktəbi, 31 kitabxanası, 17 klubu, 8 mədə­niyyət evi, 4 texnikumu, 2 insti­tut filialı, 7
uşaq bağçası, 4 ki­no-teatrı, 5 mədəniyyət və isti­rahət parkı, 2 sanatoriya,
turist bazası, 2 mehmanxana, Azər­baycan Xalçası Dövlət Muzeyi­nin filialı,
Şuşa Dövlət Dram Teatrı, Şuşa Televiziyası, Şərq musiqi alətləri fabriki, Dövlət
Rəsm Qalereyası, Uşaq sağlam­lıq məktəbi talan edilmiş, yan­dırılmış və
dağıdılmışdır.

            İşğala
qədər Şuşada memar­lıq abidəsi sayılan 170-dən çox yaşayış binası və 160-dək mədə­niyyət
və tarixi abidə var idi.

            Hazırda
Şuşa rayonunun əhalisi Azərbaycanın 55 rayo­nunda müvəqqəti məskunlaş­mışdır.

            Bir vaxtlar "Kiçik Paris", "Qafqazın
sənət məbədi", "Azər­baycan musiqisinin beşiyi" və "Şərqin
konservatoriyası" ad­landırılan, bir sıra görkəmli xa­dimlərin vətəni, eləcə
də Azər­baycanın tarixi mədəniyyət mərkəzi və Qarabağın tacı olan Şuşa şəhəri
erməni silahlı qüv­vələrinin işğalı altındadır.


            Şuşanın abidələr şəhəri ol­duğunu söyləyən
ümummili li­der Heydər Əliyev onun Azər­baycan üçün müstəsna əhəmiy­yətini yüksək
qiymətləndirərək bildinnişdir ki, "Şuşasız, Qara­bağ, Qarabağsız isə Azərbay­can
yoxdur".